Phương pháp phân tích Nguyên nhân gốc rễ (Root Cause Analysis – RCA)

* Cách lần theo vấn đề cho tới gốc rễ của nó

Trong trị bệnh, không khó để hiểu sự khác nhau giữa chữa triệu chứng và chữa bệnh. Gãy cổ tay chẳng hạn, nó rất đau. Một người trị đau thì chỉ làm sao để trị dứt cơn đau; hẹn một buổi điều trị khác, băng bó lại chỗ gãy kia…!

Thế còn nếu bạn gặp phải vấn đề trong cuộc sống thì sao? Chúng ta điều trị triệu chứng luôn nhỉ? Hay chúng ta nên cân nhắc về một vấn đề sâu xa hơn, nằm sau vấn đề hiện có? Bạn biết không, nếu chúng ta chỉ chữa triệu chứng (những gì chúng ta nhìn thấy ở bề mặt) thì vấn đề đấy chắc chắn sẽ quay trở lại, và nó lại cần chữa trị, chữa trị lần nữa và có thể có rất rất nhiều lần sau nữa!

Còn nếu chúng ta có thể nhìn vào sâu hơn điều gì đang diễn ra ở những lớp sau của vấn đề, chúng ta có thể chữa trị cả một hệ thống nền, và tống tiễn nó đi vĩnh viễn.

Phương pháp phân tích nguyên nhân gốc rễ (Root Cause Analysis – RCA) là một kĩ thuật nổi tiếng và thông dụng giúp chúng ta nhận ra lí do của vấn đề. Nó giúp tìm ra nguồn gốc của sự việc bằng một số bước và công cụ cụ thể, như vậy bạn có thể:

1. Xem điều gì đã xảy ra.
2. Xem tại sao nó xảy ra.
3. Tìm cách giảm khả năng nó tái diễn.

RCA tin rằng mỗi sự việc diễn ra là có tương quan đến cả một hệ thống, không có sự việc nào diễn ra đơn lẻ. Một hành động trong phương diện này có thể gây ra những hành động trong nhiều phương diện khác. 

Ví dụ, bạn thường xuyên thức dậy muộn dẫn đến việc đi học trễ giờ, vì đi học trễ nên bạn bị thầy cô phạt viết bản kiểm điểm và mời phụ huynh. Bố mẹ bạn đi họp về mắng bạn rất nhiều, không chỉ mắng về chuyện ngủ dậy muộn mà còn lôi cả việc học tập trên lớp của bạn ra để nói, so sánh bạn với “con nhà người ta”, bạn thấy rất mệt mỏi, khổ sở, và tủi thân. Khi các sự việc đã xảy ra rồi bạn kể lại với mấy thằng bạn của mình rằng “đen v~, đi muộn bao lần không sao hôm ý gặp đúng bà A, nếu không gặp phải bà ý tao đã chẳng bị mời phụ huynh rồi…” 

Nguyên nhân của các việc này bạn chỉ nhìn là do gặp một cô giáo rất nghiêm khắc và bạn bị mời phụ huynh chứ bạn không nhìn vào nguyên nhân gốc rễ, ngọn nguồn của mọi sự việc đó là do chính bản thân bạn, bạn đã thức dậy muộn. Việc nhìn nhận được nguyên nhân chính xác tới đâu bạn sẽ biết cách giải quyết đúng đắn đến đấy. Nghe thật đơn giản đúng không? Nhưng để làm được cần cả một quá trình cố gắng và liên tục nhìn lại từng hành động của bản thân mình.

Vì vậy, bằng cách lần theo hành động này, chúng ta có thể tìm ra vấn đề bắt đầu từ đâu và nó tiến triển thành triệu chứng thế nào (hãy ghi nhớ rằng bạn chỉ đang nhìn thấy triệu chứng của vấn đề thôi nhé!)

Có ba loại nguyên nhân căn bản bạn sẽ thường tìm ra:

1. Nguyên nhân vật chất (Physical causes): các nguyên nhân hữu hình, sai hỏng các nhân tố cấu thành vật chất (như hỏng phanh xe).
2. Nguyên nhân con người (Human causes): sai lầm từ hành động của con người, con người làm sai hoặc không làm điều cần làm. Nguyên nhân con người thường dẫn đến nguyên nhân vật chất (chẳng hạn, không ai thay dầu phanh nên phanh mới hỏng).
3. Nguyên nhân tổ chức (Organizational causes): Một hệ thống, một quy trình hay một quy chế, chính sách, nguyên tắc khiến con người hành động sai gây ra lỗi (ví dụ không ai chịu trách nhiệm bảo dưỡng xe, và mọi người đều nghĩ là có một người khác đã thay dầu phanh).

RCA nhìn vào ba nguyên nhân của vấn đề. Thực hiện RCA bạn sẽ: tìm ra các kiểu ảnh hưởng tiêu cực, phát hiện các khiếm khuyết ẩn trong hệ thống, và nhận ra các hành động cụ thể gây vấn đề. Điều này cũng có nghĩa là RCA phát lộ nhiều hơn một nguyên nhân gốc rễ.

Bạn có thể áp dụng RCA cho hầu hết các tình huống trong đời sống: từ điều hành một tổ chức cho đến giải quyết các vấn đề trong gia đình, từ các câu chuyện nội tâm cá nhân cho đến các tình huống quan hệ xã hội. Việc bạn có thể nhìn ra nguyên nhân gốc rễ đến đâu phụ thuộc vào khả năng đánh giá và cả cảm giác của bạn.

Đôi khi bạn có thể nhìn ra những nguyên nhân rất sâu xa, đôi khi bạn chỉ có thể trông thấy những nguyên nhân rất bề mặt. Nhưng đây là một kĩ năng, và càng áp dụng, càng thông thạo, khả năng của bạn sẽ càng thay đổi.

– OOPSY – Cộng đồng dành cho những người đam mê tâm lí học và tâm lí trị liệu –