Tác phẩm kể lại hành trình trưởng thành và chiến đấu của Núp, từ một chàng trai bình dị, gắn bó với núi rừng và buôn làng, trở thành thủ lĩnh dẫn dắt dân làng đứng lên chống giặc. Qua hình tượng Núp, Nguyên Ngọc không chỉ khắc họa một cá nhân, mà còn làm nổi bật sức mạnh tập thể: cả buôn làng Tây Nguyên đoàn kết lại, biến căm thù thành hành động, biến tình yêu buôn làng thành sức mạnh chiến đấu. Đọc tác phẩm, ta thấy rõ chân lý giản dị mà vĩ đại: khi Tổ quốc lâm nguy, nhân dân chính là những người viết nên trang sử anh hùng.
Điều đặc biệt ở “Đất nước đứng lên” là ngòi bút của Nguyên Ngọc chan chứa tình yêu và sự trân trọng đối với con người và văn hóa Tây Nguyên. Ông tái hiện không gian núi rừng hùng vĩ, ngập tràn âm hưởng cồng chiêng, sử thi, và những phong tục tập quán đặc sắc. Chính bối cảnh văn hóa giàu bản sắc ấy làm cho cuộc kháng chiến thêm sức sống, cho thấy rằng yêu nước, với đồng bào Tây Nguyên, bắt đầu từ tình yêu buôn làng, yêu mảnh đất, ngọn núi, con suối – để từ đó vươn lên thành tình yêu dân tộc, tình yêu Tổ quốc.
Không chỉ dừng lại ở giá trị văn học, “Đất nước đứng lên” còn mang ý nghĩa lịch sử và tinh thần to lớn. Nó ra đời trong bối cảnh dân tộc ta đang cần những biểu tượng, những tấm gương để khích lệ tinh thần kháng chiến. Hình tượng anh hùng Núp vì thế đã vượt ra ngoài trang sách, trở thành biểu tượng của cả một thời kỳ, được nhân dân nhắc nhớ như một minh chứng sống động cho chân lý: nhân dân là cội nguồn của sức mạnh dân tộc.
Ngày hôm nay, khi đất nước đã hòa bình, đọc lại “Đất nước đứng lên” giúp chúng ta hiểu hơn về giá trị của độc lập, tự do. Nó nhắc ta rằng sức mạnh của dân tộc Việt Nam không chỉ nằm ở vũ khí hay chiến lược, mà nằm trong tinh thần đoàn kết, trong tình yêu quê hương buôn làng, trong ý chí “thà hy sinh tất cả chứ không chịu mất nước”. Tác phẩm vì vậy vẫn còn nguyên giá trị, không chỉ để tưởng nhớ quá khứ, mà còn để khơi dậy niềm tự hào và trách nhiệm của thế hệ hôm nay đối với dân tộc.
“Đất nước đứng lên” không chỉ là một cuốn sách, mà là một bản trường ca về sức mạnh của nhân dân, về tình yêu dân tộc được nuôi dưỡng từ từng buôn làng, từ từng cánh rừng, dòng suối, để rồi hội tụ thành sức mạnh bất diệt đưa cả đất nước đứng lên. Và đó cũng chính là thông điệp lớn lao mà tác phẩm để lại cho chúng ta: yêu dân tộc không phải là điều xa vời, mà bắt đầu từ tình yêu với mảnh đất, con người và văn hóa nơi ta sinh ra, để từ đó vươn lên thành tình yêu Tổ quốc thiêng liêng.